Niet alleen actieve acne is ontzettend vervelend, het kan ook littekens achterlaten. Dubbel vervelend. Wat kun je tegen acne littekens doen? Of nog beter: hoe kun je voorkomen dat je littekens krijgt?
In dit artikel vertel ik alles over de verschillende soorten acne littekens, behandelingen, wat je er thuis tegen kunt doen, hoe je ze kunt voorkomen en mijn ervaring met acne littekens.
Hoe ontstaan acne littekens?
Acne littekens ontstaan door actieve puistjes. Hoe ernstiger en hoe langer de acne er is, hoe groter de kans op littekenvorming. De ontstekingen beschadigen namelijk de talgklieren, het omliggende bindweefsel en bloedvaatjes. Na genezing wordt het normale bindweefsel vervangen door littekenweefsel, wat stug is en weinig cellen bevat.
Bij zwaardere vormen van acne, zoals acne conglobata, is de kans op littekenweefsel nog veel groter dan bij de ‘gewone’ acne vulgaris. Bij deze acne zijn er namelijk veel diepe ontstekingen, cystes en onderhuidse holtes, waardoor het bindweefsel nog meer wordt beschadigd.
Het beste middel tegen littekenvorming is om de acne zo snel en effectief mogelijk te behandelen. Lees daarover mijn artikel over acne behandelen. Ga zeker bij ernstige acne zo snel mogelijk naar de huisarts. Maar helaas is niet altijd alle littekenvorming te voorkomen, ook niet bij lichtere vormen van acne. Zelf heb ik ook last van littekens op mijn kin, wangen, voorhoofd en slapen. Ik heb periodes veel acne gehad op deze plekken en dat zie je nu dus nog steeds.
Soorten acne littekens
Er zijn drie soorten littekens door acne, namelijk atrofische, hypertrofische en keloïdale littekens. Ook is er kans op hyperpigmentatie.
Bij atrofische littekens neemt het collageen in de huid af, bij hypertrofische littekens en keloïden neemt collageen juist toe. Hyperpigmentatie is een rode of bruine verkleuring van de huid na een ontsteking. Ongeveer 80% van de mensen met acnelittekens heeft vooral atrofische littekens; de minderheid (ongeveer 10-20%) heeft last van hypertrofische littekens en keloïden.
1. Atrofische littekens
Deze littekens ontstaan doordat er te weinig nieuwe huid wordt aangemaakt na een ontsteking, waardoor er een soort deukjes of kuiltjes in de huid ontstaan. Er zijn drie vormen van atrofische littekens, zogeheten ice pick littekens, boxcar littekens en rolling littekens.
Ice pick littekens. Dit zijn puntige, V-vormige littekens in de huid. De opening is wijder dan het puntje. Deze littekens komen het meeste voor, namelijk in zo’n 60-70% van de gevallen.
Boxcar littekens. Dit zijn ronde of ovale littekens, met scherpe randjes. De littekens zijn wijder dan de ice pick littekens, en vormen vaak een U. Deze littekens kunnen oppervlakkig of diep zijn. Deze komen in 20-30% van de gevallen voor.
Rolling littekens. Deze littekens komen minder vaak voor, namelijk bij 15-25% van de gevallen. Ze zijn vaak wijder dan 4 à 5 millimeter en hebben een soort brede M-vorm.
2. Hypertrofische littekens
In plaats van een deukje in de huid, kunnen er ook verdikkingen ontstaan. Dit zijn hypertrofische littekens en keloïden.
Hypertrofische littekens zijn meestal rozerood en kunnen jeuken of pijn doen. Het litteken wordt niet groter dan de oorspronkelijke puist. Vaak wordt een hypertrofisch litteken op langere termijn minder erg.
Een keloïd is een abnormaal verdikt litteken dat wel groter wordt dan de oorspronkelijke puist. Het is een onregelmatig gevormde, rode tot donkergekleurde verdikking. Niet alleen acne kan dit veroorzaken, ook andere huidbeschadigingen kunnen keloïden laten ontstaan. Het kan zelfs spontaan ontwikkelen.
Het is onduidelijk waarom een keloïde ontstaat en je kan het ook niet voorkomen. Deze littekens komen vaker voor op de borst, schouders en bovenrug dan in het gezicht. Mensen met een donkere huid krijgen vaker een keloïd, maar het is onduidelijk waarom dat zo is. Er is ook een speciale vorm van keloïdevorming, namelijk acne keloidalis nuchae, ook wel folliculitis keloidalis genoemd. Door ontstekingen van de haarzakjes kunnen er op het achterhoofd knobbeltjes groeien, soms wel tot dikke plakkaten.
Gelukkig zijn keloïden en hyptertrofische littekens goedaardig en veroorzaken ze geen huidkanker, maar het is natuurlijk ontzettend vervelend om te hebben.
3. Hyperpigmentatie
Acne kan ook hyperpigmentatie veroorzaken. Dit zijn donkere vlekjes die achterblijven nadat de puistjes zijn verdwenen. Dit gebeurt sneller bij een donkere huid. Er wordt bij hyperpigmentatie meer melanine aangemaakt als reactie op de ontsteking, waardoor vlekjes ontstaan. Deze vlekjes kunnen maanden tot zelfs jaren blijven zitten. Het zijn niet echt littekens, maar lijkt er wel op. Het voordeel is dat de huid zelf niet van structuur verandert.
Het beste is om hyperpigmentatie te voorkomen door de acne goed te behandelen en niet aan de puistjes te zitten. Ook is het vermijden van de zon en jezelf insmeren met een zonnebrandcrème, goed om de kans op hyperpigmentatie te verminderen.
Daarnaast kun je, net als bij atrofische littekens, een exfoliant (gel of lotion met een zuur als AHA of BHA) gebruiken om de huidvernieuwing te versnellen. Hyperpigmentatie is vaak ook goed te camoufleren met make-up.
Acne littekens behandelen
Er zijn veel verschillende behandelingen voor acne littekens beschikbaar. Er is geen algemene richtlijn zoals bij de behandeling van acne, omdat er nog te weinig onderzoek gedaan is. Desondanks bieden huidtherapeuten, plastisch chirurgen, cosmetisch artsen en schoonheidsspecialisten allerlei soorten behandelingen aan.
Wil je graag iets aan je littekens (proberen te) doen, ga dan altijd naar een erkend huidtherapeut, dermatoloog of arts. Afhankelijk van de mate van de littekens kan een behandeling zeker effect hebben, al zal het waarschijnlijk nooit helemaal verdwijnen.
Er zijn verschillende behandelingen beschikbaar, die zal ik hieronder kort toelichten. Samen met een therapeut of arts zal worden bepaald welke methode het meest geschikt voor jou is.
Behandeling van atrofische littekens
– Chemische peelings. Het doel van chemische peelings is om de vernieuwing van de huid te versnellen en collageenaanmaak te vergroten. Dit werkt vooral goed voor oppervlakkige atrofische littekens, zwaardere littekens zitten daarvoor te diep in de huid. De meeste peelings bevatten een zuur als glycolzuur, salicylzuur of melkzuur. Hoe hoger de concentratie, hoe dieper dit op de huid zal inwerken. Het zal de huid echter ook (tijdelijk) rood maken en irriteren.
– (Micro)dermabrasie. Hierbij wordt de bovenste huidlaag ‘afgeslepen’ met een borsteltje (dermabrasie) of pen met kristallen (microdermabrasie). De aanmaak van nieuwe bindweefselcellen wordt hierdoor gestimuleerd. Wel zijn er meerdere behandelingen nodig om tot een zichtbaar resultaat te komen behandelingen. Deze behandeling is niet aan te raden bij actieve acne, omdat het de huid kan beschadigen.
– Microneedling. Met een stamper, pen of roller met hele kleine naaldjes wordt de huid licht beschadigd. Dit stimuleert de aanmaak van collageen en elastine, wat de huid steviger maakt. Er zijn verschillende apparaten beschikbaar, met naalden van 0,2 mm tot zelfs 3 mm. Er zijn ook rollers voor thuisgebruik, vaak met hele korte naaldjes, maar doe dit liever niet. Bij verkeerd gebruik en geen strikte hygiëne kan het de huid juist extra beschadigen.
– Lasers. Er zijn verschillende soorten lasers op de markt. Sommige verwijderen de bovenste huidlaag om vernieuwing te versnellen en de aanmaak van bindweefsel te stimuleren. Dit zijn de zogenaamde ablatieve lasers. Vooral boxcar littekens kunnen hiermee goed behandeld worden. Het nadeel van deze laserbehandelingen zijn de hoge kosten, lange hersteltijd (tot wel 2 weken) en grotere risico’s op pigmentveranderingen en infecties. Daarom moet dit altijd door een arts gedaan worden.
Ook zijn er non-ablatieve lasers. Hiermee wordt op hele hoge snelheid (in een picoseconde, dit is een biljoenste van een seconde) bindweefsel vergruisd in plaats van verhit. Hiermee is er minder kans op huidverbrandingen en pigmentverkleuring van de huid, waardoor het ook geschikter is voor een gekleurde huid.
– Operatie. Met een soort mini-appelboortjes (met een diameter tussen de 2 tot 6 mm) worden er stukjes huid verwijderd. Soms worden er ook littekens weggesneden of met microdermabrasie afgeslepen, waarna een dun stukje huidtransplantaat wordt geplaatst. Dit kan ook worden gecombineerd met ablatieve lasertherapie. Vooral diepe icepick littekens kunnen hiermee goed behandeld worden.
Behandeling hypertrofische littekens en keloïden
Ook voor hypertrofische littekens en keloïden zijn er verschillende behandelmethodes. Afhankelijk van de ernst van de situatie zijn er een aantal opties. Dit zal altijd in overleg met een arts zijn.
– Corticosteroïden. Met injecties direct in het littekenweefsel wordt geprobeerd de celdeling te verminderen en de ontsteking te remmen. Dit is behoorlijk pijnlijk, dus wordt de injectie vaak verdund met een verdovingsvloeistof. Vaak zijn er meerdere injecties nodig om het litteken te verkleinen en verzachten.
– Siliconen. In de vorm van een pleister of gel wordt het litteken verzacht en gladder gemaakt. Dit helpt ook bij jeuk, pijn en verkleuringen. Het grote voordeel hiervan is dat je de behandeling thuis kunt doen.
– Laser. Een zogenaamde pulsed dye laser (PDL) wordt gebruikt om bloedvaatjes te vernietigen, zodat de bloedtoevoer afneemt. Ook helpt deze laser bij het verzachten van het bindweefsel. Wel kan het litteken verkleuren en er kunnen blaren ontstaan.
– Vloeibare stikstof. Met een temperatuur van -196 graden Celsius wordt het litteken met vloeibare stikstof aangestipt. Dit beschadigt het weefsel, waardoor de bloedtoevoer vermindert en het weefsel afsterft. Hierdoor vlakken littekens af en vermindert de jeuk. Dit werkt beter op hypertrofische littekens dan op keloïde littekens. Het heeft steeds enkele weken nodig om te herstellen voordat je het litteken opnieuw kunt behandelen met stikstof. Het kan ook gecombineerd worden met injecties van corticosteroïden.
– Verwijdering. Grote, zichtbare littekens kunnen operatief worden verwijderd, vaak gaat dit samen met een huidtransplantatie.
Acne littekens zelf behandelen
Wat kun je zelf doen tegen acne littekens? Het is natuurlijk het beste om acne littekens zo veel mogelijk te voorkomen. Dat doe je door acne goed te behandelen. Let daarbij op de volgende dingen:
- Gebruik passende huidverzorging bij acne (lees hier mijn tips)
- Zit zo min mogelijk aan puistjes
- Knijp puistjes en mee-eters niet uit
- Gebruik geen comedonenlepel (metalen staafje met lusje om mee-eters te verwijderen), dit kan de huid beschadigen als je het niet op de goede manier gebruikt
- Bescherm je huid tegen de zon (gebruik een dagcrème met SPF of aanvullende zonnebrandcrème)
- Wacht niet te lang met naar de huisarts gaan als de acne niet minder wordt
Heb je wel acne littekens gekregen, dan zijn er een aantal dingen die je kunt doen om deze te verminderen. Verwacht geen wonderen, maar het kan je huid wel op lange termijn wat gladder maken. Dit helpt mij:
- Gebruik dagelijks een exfoliant met AHA of BHA (ook bij actieve acne een aanrader!)
- Gebruik een product met retinol (vitamine A), ik gebruik dit serum van Paula’s Choice
- Bij pigmentvlekjes is een product met vitamine C fijn, bijvoorbeeld deze booster van Hema
Ik heb daarnaast meerdere chemische peelings bij de schoonheidsspecialiste laten doen. De peelings waren in verhouding redelijk licht, waardoor mijn huid na een dag niet meer rood en geïrriteerd was. Het maakte mijn huid heerlijk glad, maar heeft de littekens helaas niet verminderd. Ik denk dat ik daarvoor toch zwaardere peelings of lasertherapie nodig heb, maar dat heb ik nog niet geprobeerd vanwege de kosten.
Behandelingen bij de huidtherapeut en schoonheidsspecialiste zijn bovendien behoorlijk duur en worden niet snel vergoed. Acne behandelingen bij de huidtherapeut zitten niet in het basispakket, daarvoor moet je aanvullend verzekerd zijn. De bijbehorende verzorgingsproducten worden sowieso niet vergoed. Een huidtherapeut kan je een indicatie van de kosten geven, maar dit loopt al snel in de honderden euro’s.
Zelf heb ik besloten om het hier nu (voorlopig) bij te laten. Mijn huid is goed genoeg, ook met de littekentjes. Maar ik begrijp dat als je veel littekens hebt, vooral als die ook pijnlijk zijn, je er wel vanaf wilt. Ga zeker bij je huisarts of gecertificeerd huidtherapeut langs en vraag naar de mogelijkheden.
Een nieuwe kijk op je acne
Wil je begrijpen hoe acne ontstaat, welke soorten acne er zijn, hoe het zit met make-up en voeding en hoe je er mentaal mee omgaat? Lees dan mijn e-book Acne Essentials. Alles wat essentieel is om te weten over acne, leer je in dit boek.
Zo begrijp je wat acne is, waarom bepaalde dingen wel en niet werken en hoe je er dagelijks op een goede manier mee om kunt gaan. Een nieuwe kijk op je acne dus. Bekijk hier alle informatie, als je benieuwd bent.
Heb jij ook acne littekens? Heb je nog andere fijne tips of behandelingen die goed werken? Sharing is caring!
